ارزیابی اثربخشی برنامه پشتیبانی خدمات مالی خرد و صندوق اعتبارات خرد زنان روستایی در ایران

در پی موفقیت برنامه‌های تأمین مالی خرد در سطح جهان، طرح‌هایی در این زمینه در ایران اجرا شده‌ است. این برنامه‌ها به‌عنوان راهی برای کاهش فقر و ارتقای معیشت شناخته می‌شوند و پیوسته در حال گسترش هستند. توجه به برنامه‌های تأمین مالی خرد و اجرای آنها، ارزیابی اثربخشی‌شان را ضروری می‌سازد. ارزیابی اثربخشی این برنامه‌ها، نه تنها امکان اصلاح رویه‌ها و بهبود عملکرد برنامه‌ها را فراهم می‌کند، بلکه در طراحی برنامه‌های آتی نیز نقش مهمی دارد. در این پژوهش، با مطالعه موردی دو برنامه تأمین ‌مالی ‌خرد، یعنی «صندوق اعتبارت خرد زنان روستایی» و «برنامه پشتیبانی از خدمات مالی خرد روستا» تلاش‌ شده است تا آثار این برنامه‌ها بر شرکت‌کنندگان، به‌ویژه بر سه جنبه از زندگی آنان، یعنی ابعاد مادی فقر، آسیب‌پذیری و توانمندسازی زنان ارزیابی شود. در مطالعه حاضر، از روش‌های کمی و کیفی استفاده شده است. در بخش کمی از شرکت‌کنندگان جدیدتر برنامه‌ها به‌عنوان گروه شاهد استفاده شده و یافته‌های بخش کیفی نیز به‌منظور تقویت نتایج کمی به کار گرفته شده است. نتایج بررسی نشان می‌دهد که تغییری در شاخص‌های درآمد، دارایی‌، و هزینه خوراک و پوشاک خانوارهای شرکت‌کننده در هر دو برنامه ایجاد نشده، اما شاخص‌ تنوع منابع درآمدی خانوار بهبود یافته است. همچنین، برنامه‌ها فقط زمانی به توانمندسازی زنان منجر شده‌اند که شرکت‌کنندگان زن، خود بر نحوه مصرف وام کنترل داشتند. البته در برخی موارد، برنامه‌ها موجب آسیب-پذیری بیشتر خانوار‌ها شده‌‌اند.